Λέβητας ονομάζεται κάθε κλειστή μεταλλική συσκευή (δοχείο) εντός του οποίου νερό ή άλλο υγρό θερμαίνεται και μετατρέπεται σε ατμό - οπότε ονομάζεται ατμολέβητας ή αν θερμαίνει το νερό, λέβητας νερού.
Η θερμότητα που παράγεται από την καύση του καυσίμου, με το οποίο τροφοδοτείται ο λέβητας - χάρη στο εργαζόμενο μέσο - που κυκλοφορεί μέσα σε σωληνώσεις και μεταφέρει τη θερμότητα αυτή στο σημείο που θα καταναλωθεί, είτε για θέρμανση είτε για παραγωγή έργου. Για τους συνήθεις λέβητες σε συστήματα κεντρικής θέρμανσης, το εργαζόμενο μέσο είναι το νερό.
Ο λέβητας είναι ίσως το πιο σημαντικό τμήμα ενός συστήματος κεντρικής θέρμανσης με πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή υγραέριο, καθώς είναι αυτός που προσδίδει στο νερό που κυκλοφορεί στους σωλήνες την παραγόμενη από την καύση θερμότητα και το ζεσταίνει. Ο καυστήρας βέβαια είναι το μέσο εκείνο που πραγματοποιεί την καύση των διαφόρων καυσίμων για την παραγωγή θερμότητας.
Όσον αφορά τους λέβητες και καυστήρες πετρελαίου, τα πράγματα είναι λίγο έως πολύ γνωστά, με τα περισσότερα ελληνικά νοικοκυριά να έχουν στη διάθεσή τους για θέρμανση έναν λέβητα και έναν καυστήρα πετρελαίου. Στην πλειονότητά τους, μάλιστα, πρόκειται για συστήματα αρκετά παλαιάς τεχνολογίας (καθώς το πετρέλαιο συνιστά τον πιο διαδεδομένο και -σχεδόν- παραδοσιακό τρόπο θέρμανσης για περίπου μισό αιώνα στην Ελλάδα) και άρα αρκετά ζημιογόνα, τόσο οικονομικά όσο και για το περιβάλλον.
Αντιθέτως, οι σύγχρονες τεχνολογίες που εφαρμόζονται στους λέβητες πετρελαίου αλλά και φυσικού αερίου προσφέρουν αποδόσεις που μπορούν να φτάσουν μέχρι και το 108% (όταν τα παλιά συστήματα πετρελαίου μετά βίας αγγίζουν τα 70%), συντελώντας σημαντικά στην εξοικονόμηση τόσο χρημάτων όσο και πόρων. Παρομοίως, η εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται με τους λέβητες υγραερίου είναι αρκετά μεγάλη, με το σύστημα καυστήρα-λέβητα να έχει βαθμό απόδοσης έως και 99%. Στην περίπτωση των λεβήτων συμπύκνωσης, μάλιστα, ο βαθμός απόδοσης μπορεί να φτάσει και το 105%.
Οι λέβητες
Οι λέβητες διακρίνονται σε μαντεμένιους και χαλύβδινους όσον αφορά το υλικό κατασκευής τους, σε επιτοίχιους ή επιδαπέδιους (όσον αφορά τον τρόπο σύνδεσης των λεβήτων φυσικού αερίου και υγραερίου), ενώ τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί και νέα κατηγορία που σχετίζεται με την τεχνολογία που χρησιμοποιούν και είναι οι λέβητες συμπύκνωσης.